سرطان رکتوم یکی از انواع شایع سرطان‌های دستگاه گوارش است که در بخش انتهایی روده بزرگ یعنی رکتوم رخ می‌دهد. با افزایش شیوع بیماری‌های سرطان دستگاه گوارش در جهان، شناخت بهتر و آگاهی از سرطان رکتوم برای تشخیص به موقع و درمان موثر اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله به بررسی جامع علل، علائم، روش‌های تشخیصی و انواع این سرطان می‌پردازیم.
سرطان رکتوم چیست؟
رکتوم بخش انتهایی روده بزرگ می‌باشد که مسئول ذخیره موقت مدفوع قبل از دفع است. سرطان رکتوم زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های غیر طبیعی در دیواره رکتوم رشد کنترل نشده‌ای پیدا کنند و به صورت تومور در آیند. این سلول‌ها در نهایت می‌توانند به بافت‌های اطراف یا اندام‌های دیگر نیز گسترش یابند. سرطان رکتوم، معمولا آهسته رشد می‌کند و پیشرفت آن ممکن است چندین سال طول بکشد. به همین دلیل تشخیص زودهنگام، نقش بسیار مهمی در بهبود نتایج درمانی دارد.
انواع سرطان رکتوم
1. آدنوکارسینوم رکتوم (شایع‌ترین نوع سرطان رکتوم)
این نوع سرطان از سلول‌هایی شروع می‌شود که در دیواره داخلی رکتوم وجود دارند و وظیفه‌شان تولید ماده‌ای لغزنده به نام مخاط است که به حرکت مدفوع کمک می‌کند. تقریبا ۹۰ تا ۹۵ درصد سرطان‌های رکتوم از این نوع هستند. این سرطان به آرامی رشد می‌کند و ممکن است ابتدا به شکل توده‌های کوچک و غیر سرطانی به نام پولیپ ظاهر شود که به مرور زمان اگر درمان نشوند، تبدیل به سرطان خواهند شد.
🔹علائم آن شامل تغییرات در اجابت مزاج، خونریزی از مقعد، درد در ناحیه شکم یا مقعد و کاهش وزن غیر عادی است.
2. سارکوم رکتوم
سارکوم‌ها نوعی سرطان هستند که از سلول‌های بافت‌های نگهدارنده بدن مانند عضلات، چربی، رگ‌های خونی یا بافت‌های همبند شروع می‌شوند. این نوع سرطان نسبت به آدنوکارسینوم بسیار نادر است و کمتر از ۵ درصد موارد سرطان رکتوم را تشکیل می‌دهد.
🔹این نوع سرطان رکتوم ممکن است علائمی مشابه آدنوکارسینوم داشته باشد، مثل درد یا تورم در ناحیه رکتوم، اما چون منشا سلولی متفاوتی دارد، رفتار و سرعت رشد آن متفاوت خواهد بود.
3. لنفوم رکتوم
لنفوم نوعی سرطان است که از سلول‌های سیستم ایمنی بدن به نام لنفوسیت‌ها شروع می‌شود. معمولا لنفوم در غدد لنفاوی یا اندام‌های دیگر رخ می‌دهد ولی به ندرت ممکن است در رکتوم هم دیده شود. اگر سرطان رکتوم از نوع لنفوم باشد، درمان و روش‌های پزشکی آن متفاوت از سایر انواع دیگر است و نیاز به توجه ویژه دارد.
🔹علائم آن شامل تورم، درد و گاهی تغییرات در اجابت مزاج باشد.
4. کارسینوم سلول سنگفرشی رکتوم
این نوع سرطان رکتوم کمتر دیده می‌شود و بیشتر در قسمت پایانی رکتوم و نزدیک به مقعد رخ می‌دهد. در این نوع، سلول‌هایی که سطح رکتوم را پوشش می‌دهند و شبیه پوست هستند (سلول‌های سنگفرشی)، به سرطان تبدیل خواهند شد.
🔹علائم شامل درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد، خونریزی و تغییر در روند دفع است.
بیشتر بخوانید: یکی از راه‌های درمان انواع سرطان، رادیوتراپی است. مقاله رادیوتراپی را مطالعه نمایید.
علائم مهم سرطان انتهای روده بزرگ
علائم سرطان روده بزرگ ممکن است در مراحل اولیه خفیف و نامشخص باشند، ولی با پیشرفت بیماری، نشانه‌ها واضح‌تر خواهند شد:
- تغییر در عادات روده مثل یبوست یا اسهال مزمن
- خونریزی مقعد یا وجود خون در مدفوع
- درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد یا شکم
- احساس تخلیه ناقص پس از دفع
- کاهش وزن ناخواسته و بی‌دلیل
- خستگی و ضعف عمومی بدن به دلیل کم‌خونی ناشی از خونریزی
تشخیص به موقع سرطان، مهم‌ترین عامل در درمان آن خواهد بود. حتی اگر یکی از علائم ذکر شده را دارید، برای اینکه سلامتی خود را تضمین کنید، به بهترین متخصص درمان سرطان در تهران مراجعه نمایید.
روش‌های تشخیص سرطان رکتوم
تشخیص دقیق سرطان رکتوم به کمک ترکیبی از روش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های تخصصی انجام می‌شود:
- معاینه مقعدی دیجیتال: پزشک به صورت فیزیکی به بررسی داخل رکتوم می‌پردازد تا توده یا ناهنجاری را لمس کند.
- آندوسکوپی رکتوم (رکتوسکوپی): از لوله انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین برای مشاهده مستقیم دیواره رکتوم استفاده می‌کنند.
- کولونوسکوپی: با این روش روده بزرگ جهت تشخیص پولیپ‌ها یا تومورهای دیگر به طور کامل بررسی خواهد شد.
- بیوپسی: نمونه‌برداری از بافت مشکوک برای آزمایش‌های پاتولوژیک و تعیین نوع سرطان آخرین مرحله در تشخیص سرطان روده بزرگ است.
- تصویربرداری پزشکی: سی‌تی‌اسکن، MRI یا سونوگرافی برای ارزیابی گسترش تومور و وضعیت غدد لنفاوی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- آزمایش خون: جهت بررسی کم‌خونی، عملکرد کلیه و کبد و مارکرهای توموری مانند CEA باید انجام شود.
بیشتر بخوانید: با مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی آشنایی دارید؟
چه کسانی بیشتر در معرض خطر سرطان رکتوم هستند؟
شناخت دقیق گروه‌های در معرض خطر به پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان انتهای روده بزرگ کمک می‌کند. افراد زیر بیشترین آسیب‌پذیری را نسبت به این بیماری دارند:
1. افراد بالای ۵۰ سال
با افزایش سن، ریسک ابتلا به این سرطان به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. اکثر بیماران در این گروه سنی قرار دارند، زیرا سلول‌های روده در گذر زمان بیشتر مستعد جهش‌های سرطانی می‌شوند.
2. افرادی با سابقه خانوادگی سرطان روده یا پولیپ‌های پیش‌سرطانی
اگر در خانواده فردی مبتلا به سرطان رکتوم یا پولیپ‌های آدنوماتوز (توده‌های غیر سرطانی) بوده باشد، احتمال بروز بیماری در سایر اعضا بیشتر است. بیماری‌های ارثی مانند سندرم لینچ یا پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی نیز ریسک سرطان را بالا می‌برند.
3. مبتلایان به بیماری‌های التهابی مزمن روده
بیماری‌هایی مانند کولیت اولسراتیو (التهاب مزمن روده بزرگ) و بیماری کرون، با ایجاد التهاب طولانی مدت در دیواره روده، زمینه‌ساز تغییرات سلولی و افزایش احتمال سرطان هستند.
4. افرادی با رژیم غذایی نامناسب
رژیم غذایی با حجم بالای گوشت‌های قرمز و فرآوری شده، چربی‌های اشباع شده و کمبود فیبر می‌تواند خطر ابتلا به سرطان رکتوم را افزایش دهد.
5. افراد سیگاری و مصرف‌کنندگان الکل
مصرف دخانیات و الکل به طور مستقیم باعث آسیب DNA سلول‌های روده و افزایش ریسک سرطان می‌شود.
6. افراد دارای سبک زندگی کم‌تحرک و چاق
بی‌تحرکی و چاقی مفرط باعث افزایش التهاب سیستمیک و تغییرات هورمونی می‌شود که می‌تواند به افزایش خطر سرطان رکتوم منجر گردد.
درمان سرطان روده و بازگشت به زندگی همه بستگی به زمان اقدام شما دارد. هر چه سریع‌تر درمان خود را آغاز نمایید.
پیشگیری و مراقبت‌های بعد از درمان
پیشگیری از سرطان انتهای روزده بزرگ با رعایت نکات زیر امکان‌پذیر است:
- داشتن رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات و فیبر
- کاهش مصرف گوشت‌های فرآوری شده و چربی‌های اشباع شده
- ترک سیگار و پرهیز از الکل
- انجام ورزش منظم و حفظ وزن مناسب
- پیگیری منظم و غربالگری‌های دوره‌ای به ویژه در افراد بالای ۵۰ سال یا دارای سابقه خانوادگی
❓سوالات متداول درباره سرطان رکتوم:
سرطان رکتوم یکی از انواع سرطان‌های دستگاه گوارش است که در انتهایی‌ترین بخش روده بزرگ ایجاد می‌شود. اما سرطان کولون در بخش بالاتر روده بزرگ بروز خواهد داد.
خیر، هرچند احتمال بروز آن با افزایش سن بیشتر می‌شود، اما در سال‌های اخیر مواردی از ابتلا در افراد جوان‌تر هم مشاهده شده است.
شدت و خطرناک بودن سرطان رکتوم به نوع، مرحله تشخیص، محل دقیق تومور و سلامت کلی فرد بستگی دارد.
نتیجه گیری
سرطان رکتوم یکی از بیماری‌های جدی است که با تشخیص به موقع و درمان صحیح می‌توان نتایج بهتری برای بیماران حاصل کرد. شناخت علائم هشداردهنده، انجام غربالگری‌های منظم و رعایت سبک زندگی سالم، نقش کلیدی در پیشگیری و کنترل این بیماری دارد. اگر هر یک از علائم ذکر شده را تجربه کردید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مراحل تشخیص و درمان به موقع آغاز شود.
