نقش ژنتیک در سرطان را نمی‌توان نادیده گرفت. سرطان یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال گسترده‌ترین بیماری‌های قرن حاضر است که علت‌های مختلفی در بروز آن نقش دارند. در این میان، نقش ژنتیک در سرطان یکی از مهم‌ترین زمینه‌های تحقیقاتی است که توجه متخصصان سرطان شناسی، ژنتیک و زیست شناسی مولکولی را به خود جلب کرده است. بررسی دقیق ویژگی‌های ژنتیکی بیماران می‌تواند به تشخیص زودهنگام، انتخاب درمان مناسب و پیشگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. در این مقاله تمامی نکات درباره ژنتیک و انواع سرطان را با هم بررسی می‌کنیم. اگر قصد مشاوره آنلاین با یک متخصص ماهر درمان سرطان را دارید تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
چرا نقش ژنتیک در سرطان مهم است؟
سرطان، برخلاف تصور رایج، تنها به عوامل محیطی یا سبک زندگی مربوط نمی‌شود؛ بلکه در بسیاری از موارد، ریشه در ساختار ژنتیکی فرد دارد. هر سلول بدن انسان دارای نقشه‌ای ژنتیکی است که عملکرد و چرخه عمر آن را تعیین می‌کند. زمانی که یک یا چند ژن در این نقشه دچار جهش شود، احتمال رشد کنترل نشده سلولی و در نتیجه بروز سرطان افزایش می‌یابد. از این رو، نقش ژنتیک در سرطان یک عامل مهم و غیر قابل چشم پوشی است.
چرا آگاهی از این موضوع اهمیت دارد؟
شناسایی افراد پر خطر: با انجام آزمایش‌های ژنتیکی می‌توان افرادی را که مستعد ابتلا به برخی سرطان‌ها هستند، پیش از ظهور علائم شناسایی کرد.
درمان هدفمند: پزشک می‌تواند بر اساس نوع جهش ژنتیکی، داروها و روش درمانی مناسب هر فرد را انتخاب کند.
پیشگیری و غربالگری زودهنگام: اطلاع از زمینه ارثی سرطان در خانواده، امکان غربالگری زودتر و موثرتر را فراهم می‌کند.
تصمیم گیری آگاهانه درباره زندگی: آگاهی از ریسک ژنتیکی به افراد کمک می‌کند در مورد سبک زندگی، بارداری، تغذیه و حتی جراحی‌های پیشگیرانه تصمیم علمی بگیرند.
در نتیجه، آگاهی از نقش ژنتیک نه تنها به درمان موثر کمک می‌کند، بلکه به بیماران و خانواده‌ها قدرت تصمیم گیری علمی و هوشمندانه می‌دهد و این همان نقطه‌ای است که علم ژنتیک با نجات جان‌ها گره می‌خورد.
بیشتر بخوانید: رادیوتراپی چگونه به درمان سرطان کمک می‌کند؟
چگونه ژنتیک باعث بروز سرطان می‌شود؟
سرطان زمانی به وجود می‌آید که در سلول‌های بدن تغییراتی به نام «جهش» در ژن‌ها رخ دهد. ژن‌ها مثل دفترچه راهنمای سلول‌ها هستند که به آن‌ها می‌گویند چطور رشد کنند و فعالیت کنند. وقتی این دفترچه دچار اشتباه یا آسیب شود، سلول‌ها ممکن است به شکل غیرطبیعی و کنترل نشده‌ای رشد کنند و سرطان شکل بگیرد.
این جهش‌ها دو نوع هستند:
- ارثی: یعنی این تغییرات ژنتیکی از والدین به فرزند منتقل می‌شود. این یعنی برخی افراد به طور ذاتی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان هستند.
- اکتسابی: یعنی جهش‌ها در طول زندگی به دلیل عوامل محیطی مثل آلودگی، سیگار کشیدن، یا تماس با مواد سرطان‌زا ایجاد می‌شوند.
در واقع، نقش ژنتیک در سرطان زمانی پررنگ‌تر می‌شود که جهش‌های ارثی باعث افزایش احتمال ابتلا به نوع خاصی از سرطان‌ها شوند. برای مثال، دو ژن مهم به نام‌های BRCA1 و BRCA2 در کنترل رشد سلول‌ها نقش دارند. اگر این ژن‌ها دچار جهش شوند، ریسک ابتلا به سرطان سینه و تخمدان در زنان بیشتر می‌شود.
کدام سرطان‌ها ارثی هستند؟
حدود ۵ تا ۱۰ درصد از کل سرطان‌ها منشأ ارثی دارند و در این موارد، نقش ژنتیک در سرطان بسیار مهم و قطعی است. افراد دارای سابقه خانوادگی سرطان باید مشاوره ژنتیک و آزمایشات لازم را انجام دهند تا در صورت وجود جهش‌های ژنتیکی مشخص، تحت مراقبت و غربالگری منظم قرار گیرند.
برخی از شایع‌ترین سرطان‌های ارثی و توضیح مختصر هر کدام:
- سرطان پستان ارثی (BRCA مثبت): جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را افزایش می‌دهد.
- سندروم لینچ: سندرومی که باعث افزایش ریسک سرطان روده بزرگ و اندام‌های دیگر می‌شود.
- سندروم فون هیپل لینداو: باعث ایجاد تومورهای خوش‌خیم و بدخیم در کلیه، غدد فوق کلیوی و مغز می‌شود.
- سرطان تخمدان ارثی: معمولاً همراه با جهش‌های BRCA و دیگر ژن‌های مرتبط است و خطر ابتلا را بالا می‌برد.
- سرطان پروستات ارثی: در برخی خانواده‌ها با سابقه سرطان پروستات، احتمال جهش‌های ژنتیکی افزایش می‌یابد.
- ملانوما ارثی: نوعی سرطان پوست که می‌تواند به دلیل جهش‌های ژنتیکی در خانواده‌ها ایجاد شود.
- سندروم گاردنر: سندروم نادری که باعث ایجاد تعداد زیادی پولیپ در روده و افزایش ریسک سرطان کولورکتال می‌شود.
- سرطان پانکراس ارثی: برخی جهش‌های ژنتیکی خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش می‌دهند.
بیشتر بخوانید: درمان سرطان روده از چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
نقش ژنتیک در پیشگیری و غربالگری سرطان
اطلاعات ژنتیکی نه تنها در درمان بلکه در پیشگیری نیز نقش کلیدی دارند. با استفاده از تست‌های ژنتیکی می‌توان:
- افراد پرخطر را شناسایی کرد.
- برنامه غربالگری زودهنگام تنظیم کرد.
- راهکارهای پیشگیرانه مانند تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی یا حتی جراحی پیشگیرانه را بررسی کرد.
برای مثال، در غربالگری سرطان پستان، افرادی با BRCA مثبت که احتمال بالایی برای ابتلا به بیماری دارند می‌توانند جراحیماستکتومی پیشگیرانه انجام دهند. یعنی بافت سینه را قبل از بروز توده در آن بردارند.
درمان‌های هدفمند بر پایه منشا ژنتیکی سرطان
یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های درمان سرطان، تارگت تراپی است که بر اساس نوع جهش ژنتیکی بیمار، دارو انتخاب می‌شود. این روش نه تنها اثر بخشی بیشتری دارند و عوارض کمتری به دنبال دارد.
- در بیماران مبتلا به سرطان ریه با جهش EGFR، داروهایی مانند ارلوتینیب و گفیتینیب تجویز می‌شود.
- در سرطان‌های کولورکتال با جهش KRAS، برخی داروها مثل ستوکسیماب بی‌اثر هستند.
وقتی در درمان سرطان فقط بر سلول‌های آسیب دیده اثر بگذارد، برخلاف شیمی درمانی سلول‌های سالم آسیبی نمی‌بینند و دوره درمان و نقاهت کوتاهتر خواهد شد.
برای اینکه از جدیدترین و کم عوارض‌ترین روش‌های درمان سرطان بهره مند شوید برای درمان بیماری باید به بهترین متخصص درمان سرطان در تهران مراجعه کنید. برای دریافت مشاوره همین حالا اقدام کنید.
❓سوالات متداول درباره نقش ژنتیک در سرطان
حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌ها منشأ ارثی دارند. در بیشتر موارد، سرطان به دلیل عوامل محیطی، سبک زندگی ناسالم یا جهش‌های اکتسابی در طول عمر ایجاد می‌شود.
اگر در خانواده‌تان چند نفر در سنین پایین به یک نوع خاص سرطان مبتلا شده‌اند، به‌خصوص اگر در بستگان درجه یک باشد، مشاوره ژنتیک توصیه می‌شود.
خیر. داشتن یک جهش ژنتیکی خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد، اما به معنای قطعی بودن آن نیست. فاکتورهای محیطی و سبک زندگی نیز نقش مهمی دارند.
اقدام زودهنگام؛ کلید طلایی مسیر درمان
در دنیای امروز که پزشکی به سمت درمان‌های هدفمند و دقیق حرکت می‌کند، نقش ژنتیک در سرطان بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است. شناخت ساختار ژنتیکی بیماران می‌تواند راه را برای تشخیص زودهنگام، پیشگیری موثر، درمان اصولی و بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی هموار کند. اگر سابقه درگیری با سرطان را در خانواده خود دارید، هر چه سریع‌تر به متخصص مراجعه کنید.
