سرطان سینه یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان زنان است که عوامل مختلفی، از جمله تغییرات هورمونی، در شکل‌گیری و پیشرفت آن نقش دارند. در بسیاری از موارد، این سرطان وابسته به هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون است که باعث رشد سلول‌های سرطانی می‌شوند. به همین دلیل، هورمون‌درمانی به‌عنوان یکی از روش‌های مؤثر در درمان و کنترل این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.در این مقاله، به بررسی مکانیسم عملکرد هورمون‌درمانی، انواع روش‌های آن، مزایا و عوارض جانبی آن می پردازیم.
هورمون‌درمانی چگونه سرطان سینه را درمان می‌کند؟
هورمون‌درمانی یکی از روش‌های مؤثر در درمان سرطان سینه است که با هدف جلوگیری از تأثیر هورمون‌های استروژن و پروژسترون بر رشد سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. بسیاری از سرطان‌های سینه، به‌ویژه انواعی که گیرنده‌های هورمونی دارند برای رشد و تکثیر خود به این هورمون‌ها وابسته‌اند. هورمون‌درمانی با مسدود کردن اثر این هورمون‌ها یا کاهش تولید آن‌ها در بدن، رشد سلول‌های سرطانی را مهار کرده و احتمال عود بیماری را کاهش می‌دهد.
مکانیسم‌های اثرگذاری هورمون‌درمانی
مسدود کردن گیرنده‌های هورمونی در سلول‌های سرطانی: برخی از داروهای هورمون‌درمانی، مانند تاموکسیفن، به گیرنده‌های استروژن در سطح سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند و مانع از فعال شدن آن‌ها توسط استروژن طبیعی بدن می‌شوند. این فرایند رشد سلول‌های سرطانی را متوقف می‌کند.
کاهش تولید استروژن در بدن: در برخی موارد، به‌ویژه در زنان یائسه، داروهای مهارکننده آروماتاز مانند لتروزول، آناستروزول و اگزِمِستان برای کاهش تولید استروژن استفاده می‌شوند. این داروها آنزیم آروماتاز را مهار کرده و باعث کاهش سطح استروژن در بدن می‌شوند، در نتیجه رشد سلول‌های سرطانی که به این هورمون وابسته هستند، متوقف می‌شود.
خاموش کردن عملکرد تخمدان‌ها: در زنان پیش از یائسگی، تخمدان‌ها منبع اصلی تولید استروژن هستند. در چنین مواردی، با استفاده از داروهایی مانند گوسرلین یا لئو پرولید، فعالیت تخمدان‌ها متوقف شده و تولید استروژن کاهش می‌یابد. در برخی از بیماران، حتی ممکن است تخمدان‌ها از طریق جراحی برداشته شوند (اووفورکتومی) تا تولید استروژن به‌طور دائمی متوقف شود.
نقش هورمون‌درمانی در مراحل مختلف درمان سرطان سینه
درمان کمکی پس از جراحی: هورمون‌درمانی برای جلوگیری از عود سرطان پس از جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی تجویز می‌شود.
درمان سرطان متاستاتیک: در مواردی که سرطان به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است، این روش می‌تواند رشد تومور را کند کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.
پیشگیری در افراد پرخطر: در زنانی که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان سینه هستند، برخی داروهای هورمون‌درمانی ممکن است به‌عنوان یک راهکار پیشگیرانه مورد استفاده قرار گیرند.
بیشتر بخوانید: ایمونوتراپی در سرطان سینه
عوارض هورمون‌درمانی برای سرطان سینه
هورمون‌درمانی یک روش موثر برای درمان سرطان سینه در بیماران دارای گیرنده‌های هورمونی مثبت است. با این حال، مانند هر روش درمانی، می‌تواند عوارض جانبی خاصی داشته باشد که شدت آن‌ها بسته به نوع دارو، سن بیمار، وضعیت یائسگی و شرایط جسمانی فرد متفاوت است.
عوارض شایع هورمون‌درمانی
✅ گرگرفتگی و تعریق شبانه: هورمون‌درمانی می‌تواند علائمی مشابه یائسگی، مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و بی‌قراری ایجاد کند که در برخی بیماران شدت بیشتری دارد.
✅ خشکی واژن و کاهش میل جنسی: کاهش سطح استروژن می‌تواند باعث خشکی واژن، درد هنگام رابطه جنسی و کاهش میل جنسی شود که کیفیت زندگی بیماران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
✅ خستگی و ضعف جسمانی: بسیاری از بیماران پس از شروع هورمون‌درمانی دچار خستگی مزمن و کاهش انرژی می‌شوند، که می‌تواند بر فعالیت‌های روزمره آن‌ها تأثیر بگذارد.
✅ تغییرات خلقی و افسردگی: برخی از داروهای هورمون‌درمانی می‌توانند تعادل هورمونی بدن را تغییر داده و منجر به نوسانات خلقی، اضطراب یا افسردگی شوند.
✅ درد مفاصل و عضلات: مهارکننده‌های آروماتاز (مانند لتروزول و آناستروزول) ممکن است باعث درد و خشکی مفاصل و کاهش انعطاف‌پذیری عضلات شوند.
عوارض جدی و کمتر شایع
افزایش خطر لخته شدن خون: داروهایی مانند تاموکسیفن می‌توانند خطر تشکیل لخته‌های خونی در پاها (ترومبوز ورید عمقی) یا ریه‌ها (آمبولی ریوی) را افزایش دهند.
افزایش احتمال سکته مغزی و بیماری قلبی: برخی از داروهای هورمون‌درمانی ممکن است خطر بیماری‌های قلبی-عروقی را در بیماران مستعد افزایش دهند.
کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان: مهارکننده‌های آروماتاز باعث کاهش سطح استروژن شده و می‌توانند پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی را در زنان یائسه تشدید کنند.
افزایش وزن: برخی بیماران در طول درمان دچار افزایش وزن می‌شوند که ممکن است به دلیل تغییرات متابولیکی و احتباس مایعات باشد.
احتمال سرطان رحم در مصرف طولانی‌مدت تاموکسیفن: تاموکسیفن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر (سرطان رحم) را افزایش دهد، بنابراین نیاز به نظارت دقیق پزشکی دارد.
بیشتر بخوانید: تارگت تراپی در سرطان پستان
روش‌های مختلف هورمون‌درمانی برای سرطان سینه
هورمون‌درمانی یکی از روش‌های مؤثر در درمان سرطان سینه‌ای است که به هورمون‌های استروژن و پروژسترون وابسته است. این روش با کاهش تأثیر این هورمون‌ها بر رشد سلول‌های سرطانی، به کنترل و درمان بیماری کمک می‌کند. روش‌های مختلفی برای هورمون‌درمانی وجود دارد که هر یک بسته به شرایط بیمار و مرحله سرطان انتخاب می‌شوند.
مسدود کردن گیرنده‌های هورمونی
در این روش، داروهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که گیرنده‌های استروژن موجود در سلول‌های سرطانی را مسدود کرده و مانع از تحریک آن‌ها توسط استروژن می‌شوند.
تاموکسیفن (Tamoxifen): یکی از پرکاربردترین داروهای هورمون‌درمانی برای زنان قبل و بعد از یائسگی است که به گیرنده‌های استروژن در سلول‌های سرطانی متصل شده و اثر استروژن را مهار می‌کند. معمولاً برای مدت ۵ تا ۱۰ سال تجویز می‌شود و می‌تواند خطر بازگشت سرطان را کاهش دهد.
محرک‌های گیرنده استروژن انتخابی (SERMs): این داروها عملکردی مشابه تاموکسیفن دارند و در برخی بافت‌ها اثر استروژن را مسدود می‌کنند مانند رالوکسیفن که در پیشگیری از سرطان سینه در زنان یائسه استفاده می‌شود
مهار تولید استروژن در بدن
این روش معمولاً در زنان یائسه کاربرد دارد، زیرا پس از یائسگی، استروژن عمدتاً از طریق تبدیل هورمون‌های آندروژن به استروژن در بافت چربی تولید می‌شود.
مهارکننده‌های آروماتاز : این داروها آنزیم آروماتاز را که مسئول تولید استروژن در بدن است، مهار کرده و سطح استروژن را کاهش می‌دهند. داروهای رایج این گروه شامل لتروزول، آناستروزول و اگزِمِستان است که معمولاً در زنان یائسه تجویز می‌شوند و نسبت به تاموکسیفن خطر لخته شدن خون و سرطان رحم را کاهش می‌دهند اما ممکن است باعث کاهش تراکم استخوان و درد مفاصل شوند
توقف عملکرد تخمدان‌ها (سرکوب تخمدان‌ها)
در زنان پیش از یائسگی که تخمدان‌ها همچنان استروژن تولید می‌کنند، می‌توان تولید استروژن را از طریق دارو یا جراحی متوقف کرد.
آنالوگ‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین : این داروها باعث سرکوب عملکرد تخمدان‌ها شده و تولید استروژن را کاهش می‌دهند. داروهای رایج این گروه شامل گوسرلین و لئوپرولید است. که عملکردی مشابه یائسگی موقت دارند و می‌توانند همراه با تاموکسیفن یا مهارکننده‌های آروماتاز استفاده شوند.
اووفورکتومی (برداشتن تخمدان‌ها): یک روش جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها و توقف دائمی تولید استروژن است که در زنان جوان با خطر بالای عود سرطان ممکن است انجام شود.
مسدود کردن گیرنده‌های استروژن در سطح سلولی
این داروها مستقیماً گیرنده‌های استروژن را در سلول‌های سرطانی غیرفعال می‌کنند. مانند: “فولوسْترانت” که یک داروی تزریقی که گیرنده‌های استروژن را از بین می‌برد و معمولاً برای زنان یائسه‌ای که سرطان سینه آن‌ها پیشرفت کرده است، استفاده می‌شود در مواردی که تاموکسیفن یا مهارکننده‌های آروماتاز مؤثر نباشند، تجویز می‌شود.
بیشتر بخوانید: بهترین متخصص درمان سرطان
نتیجه‌گیری
هورمون‌درمانی یکی از موثرترین روش‌های درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان سینه وابسته به هورمون (ER+ و PR+) است. این روش با کاهش تأثیر استروژن و پروژسترون بر رشد سلول‌های سرطانی، می‌تواند به کنترل بیماری، کاهش خطر بازگشت سرطان و بهبود بقای بیماران کمک کند. هورمون‌درمانی یک رویکرد مؤثر و علمی در مدیریت سرطان سینه است که می‌تواند زندگی بسیاری از بیماران را بهبود بخشد. آگاهی بیماران از نحوه عملکرد این درمان، عوارض جانبی آن و راهکارهای مدیریت مشکلات احتمالی، نقش مهمی در موفقیت درمان و ارتقای کیفیت زندگی آن‌ها ایفا می‌کند.
