سرطان دهانه رحم یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان زنان است که عمدتاً در اثر عفونت پایدار با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود. این بیماری اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، به خوبی قابل درمان است، اما در صورت پیشرفت می‌تواند عوارض جدی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد. غربالگری منظم و واکسیناسیون علیه HPV از موثرترین راهکارها برای پیشگیری از این سرطان محسوب می‌شوند.در این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان سرطان دهانه رحم می پردازیم.
سرطان دهانه رحم چیست؟
سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که از سلول‌های غیرطبیعی در قسمت پایینی رحم (دهانه رحم) شروع می‌شود. این ناحیه، رحم را به واژن متصل می‌کند و نقش مهمی در باروری و زایمان دارد. در اغلب موارد، سرطان دهانه رحم به آرامی و طی سال‌ها از تغییرات پیش‌سرطانی (دیسپلازی) به سرطان تهاجمی تبدیل می‌شود.
شایع‌ترین علت این بیماری، عفونت مداوم با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. با این حال، همه زنانی که به HPV آلوده می‌شوند به سرطان دهانه رحم مبتلا نمی‌شوند. عواملی مانند ضعف سیستم ایمنی، استعمال دخانیات و نداشتن دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
بیشتر بخوانید: درمان سرطان
علت ابتلا به سرطان دهانه رحم
علت اصلی ابتلا به سرطان دهانه رحم، عفونت طولانی‌مدت با برخی از انواع پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و اغلب افراد در طول زندگی خود حداقل یک‌بار به آن مبتلا می‌شوند. در بیشتر موارد، سیستم ایمنی بدن عفونت را از بین می‌برد، اما اگر عفونت پایدار بماند، می‌تواند به تغییرات سلولی و در نهایت سرطان دهانه رحم منجر شود.عوامل خطر که احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر است:
سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که دچار نقص ایمنی هستند (مانند مبتلایان به HIV) بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
سیگار کشیدن: مواد شیمیایی موجود در دخانیات می‌توانند به DNA سلول‌های دهانه رحم آسیب برسانند.
داشتن شرکای جنسی متعدد: افزایش تعداد شرکای جنسی خطر تماس با انواع پرخطر HPV را بالا می‌برد.
فعالیت جنسی در سنین پایین: شروع روابط جنسی در سنین پایین می‌تواند خطر عفونت HPV را افزایش دهد.
عدم انجام غربالگری منظم: تست‌های پاپ‌اسمیر و آزمایش HPV می‌توانند تغییرات غیرطبیعی سلول‌ها را پیش از تبدیل شدن به سرطان شناسایی کنند.
مصرف طولانی‌مدت قرص‌های ضدبارداری: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده طولانی‌مدت از این قرص‌ها ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
علائم ابتلا به سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه معمولاً بدون علائم است، اما با پیشرفت بیماری ممکن است نشانه‌هایی ظاهر شوند. این علائم اغلب مبهم هستند و می‌توانند با مشکلات دیگر ناحیه تناسلی اشتباه گرفته شوند. ما به طور کلی علائم شایع سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:
- خونریزی غیرطبیعی از واژن
- ترشحات غیر معمول واژینال
- درد لگن یا درد در هنگام رابطه جنسی
- احساس فشار یا تورم در پاها
- مشکلات ادراری
- خستگی، کاهش وزن ناخواسته و کمردرد
تشخیص سرطان دهانه رحم
تشخیص سرطان دهانه رحم معمولاً از طریق غربالگری‌های منظم و بررسی‌های دقیق پزشکی انجام می‌شود. هدف از این غربالگری‌ها، شناسایی تغییرات سلولی پیش‌سرطانی یا سرطان در مراحل اولیه است که امکان درمان موفقیت‌آمیز را افزایش می‌دهد.
تست پاپ اسمیر: یکی از رایج‌ترین روش‌های غربالگری که طی آن نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم برداشته شده و از نظر تغییرات غیرطبیعی بررسی می‌شود. این تست می‌تواند تغییرات پیش‌سرطانی را قبل از تبدیل شدن به سرطان شناسایی کند.
آزمایش HPV: این آزمایش به دنبال وجود ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در دهانه رحم می‌گردد. اگر نتیجه آزمایش HPV مثبت باشد، ممکن است فرد در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار داشته باشد.
کولپوسکوپی: اگر نتایج پاپ اسمیر یا آزمایش HPV غیرطبیعی باشد، پزشک کولپوسکوپی انجام می‌دهد. در این روش، پزشک با استفاده از دستگاهی به نام کولپوسکوپ، دهانه رحم را با دقت بیشتری بررسی می‌کند و در صورت نیاز از بافت مشکوک نمونه‌برداری می‌شود.
بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت): در صورت مشاهده سلول‌های غیرطبیعی، نمونه‌ای از بافت دهانه رحم برداشته و برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این روش به تعیین دقیق وجود سرطان و میزان پیشرفت آن کمک می‌کند.
بررسی تصویربرداری: در مراحل پیشرفته‌تر یا برای ارزیابی میزان گسترش سرطان، ممکن است از تصویربرداری‌هایی مانند ام‌آر‌آی (MRI)، سی‌تی‌اسکن (CT Scan) یا پت اسکن (PET Scan) استفاده شود.
درمان های متداول سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم اگر در مراحل اولیه شناسایی شود به راحتی قابل درمان است و معمولا از روش های درمانی متداول استفاده می شود:
- جراحی
- پرتودرمانی (رادیوتراپی)
- شیمی‌درمانی
- ایمونوتراپی (درمان با سیستم ایمنی)
- درمان هدفمند (Targeted Therapy) تارگت تراپی
تفاوت سرطان دهانه رحم با سرطان رحم
سرطان دهانه رحم و سرطان رحم هر دو از سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان هستند، اما در محل، علت و علائم با یکدیگر تفاوت دارند. سرطان دهانه رحم در قسمت پایین رحم که به واژن متصل است ایجاد می‌شود و شایع‌ترین علت آن عفونت با ویروس HPV است، در حالی که سرطان رحم (آندومتر) در پوشش داخلی رحم رشد می‌کند و بیشتر تحت تاثیر تغییرات هورمونی و چاقی قرار دارد. علائم سرطان دهانه رحم شامل خونریزی غیرطبیعی (به‌ویژه پس از رابطه جنسی) و ترشحات غیر معمول است، اما سرطان رحم معمولاً با خونریزی بعد از یائسگی همراه است. تشخیص سرطان دهانه رحم از طریق پاپ اسمیر و HPV انجام می‌شود، در حالی که سرطان رحم با سونوگرافی و بیوپسی آندومتر شناسایی می‌شود. واکسن HPV برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم موثر است، اما پیشگیری از سرطان رحم بیشتر به کنترل وزن و تعادل هورمونی وابسته است.
سوالات متداول سرطان دهانه رحم
زنانی که به HPV مبتلا هستند، سیگار می‌کشند، سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا به‌طور منظم غربالگری انجام نمی‌دهند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
با واکسیناسیون HPV، انجام منظم تست پاپ اسمیر و رعایت رابطه جنسی ایمن می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد.
بله، اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، از طریق جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌توان آن را درمان کرد.
این واکسن برای دختران و پسران از 9 تا 26 سال توصیه می‌شود، اما می‌تواند برای افراد بزرگسال نیز مفید باشد.
خیر، بیشتر عفونت‌های HPV بدون علائم از بین می‌روند، اما عفونت پایدار با انواع پرخطر ویروس می‌تواند منجر به سرطان شود.
نتیجه گیری
سرطان دهانه رحم یکی از بیماری‌های قابل پیشگیری و درمان است که تشخیص زودهنگام آن می‌تواند جان بسیاری از زنان را نجات دهد. با انجام منظم غربالگری، واکسیناسیون HPV و آگاهی از علائم اولیه، می‌توان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد. مراقبت‌های پیشگیرانه و داشتن سبک زندگی سالم، نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا دارند. توجه به سلامت دهانه رحم، گامی اساسی در حفظ سلامت عمومی زنان و ارتقای کیفیت زندگی آن‌ها است.
