سرطان رحم یکی از شایع‌ترین سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان است که اغلب در دوران یائسگی یا پس از آن تشخیص داده می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های غیرطبیعی در پوشش داخلی رحم (آندومتر) به طور غیرقابل‌کنترلی رشد می‌کنند. سرطان رحم معمولاً به صورت تدریجی پیشرفت می‌کند و در مراحل اولیه اغلب با علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی از واژن، به ویژه پس از یائسگی، خود را نشان می‌دهد.
گرچه سرطان رحم می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما در صورت تشخیص زودهنگام، قابل درمان است. این نوع سرطان می‌تواند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد، اما پیشرفت‌های پزشکی در زمینه درمان‌های جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی امیدهای تازه‌ای برای بیماران ایجاد کرده است. در این مقاله به علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم.
سرطان رحم چیست؟
سرطان رحم یک بیماری است که در آن سلول‌های غیرطبیعی در بافت رحم شروع به رشد و تکثیر خارج از کنترل می‌کنند. رحم عضوی گلابی‌شکل در لگن زنان است که نقش مهمی در بارداری دارد. این نوع سرطان معمولاً از پوشش داخلی رحم (آندومتر) شروع می‌شود. در مراحل اولیه، سرطان رحم اغلب علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی، مخصوصاً پس از یائسگی یا در بین دوره‌های قاعدگی، ایجاد می‌کند. اگر این بیماری زود تشخیص داده شود، معمولاً با جراحی قابل درمان است. در صورت پیشرفت، ممکن است به سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا کند.
علل دقیق سرطان رحم هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما عواملی مختلفی می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. تشخیص زودهنگام و مراجعه منظم به پزشک می‌تواند نقش مهمی در افزایش شانس درمان سرطان موفق داشته باشد.
بیشتر بخوانید: سرطان دهانه رحم
علائم و نشانه های سرطان رحم
علائم و نشانه‌های سرطان رحم معمولاً در مراحل اولیه ظاهر می‌شوند و به همین دلیل تشخیص زودهنگام این بیماری امکان‌پذیر است. رایج‌ترین نشانه سرطان رحم خونریزی غیرطبیعی از واژن است که می‌تواند در دوره‌های مختلف زندگی زنان رخ دهد. برخی از مهم‌ترین علائم شامل موارد زیر هستند:
خونریزی غیرطبیعی واژن: خونریزی پس از یائسگی (شایع‌ترین علامت)، خونریزی یا لکه‌بینی بین دوره‌های قاعدگ و قاعدگی‌هایی که سنگین‌تر یا طولانی‌تر از حالت طبیعی هستند می تواند از نشانه های سرطان رحم باشد.
ترشحات غیرعادی از واژن: ترشحات آبکی یا خونی که ممکن است بو نداشته باشد یا بوی نامطبوع داشته باشد.
درد لگن یا فشار در ناحیه زیر شکم: در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است فرد احساس درد مداوم یا فشار در ناحیه لگن داشته باشد.
درد هنگام رابطه جنسی: ممکن است در برخی موارد، درد در حین یا بعد از رابطه جنسی احساس شود.
درد یا مشکل هنگام ادرار کردن: در مراحل پیشرفته، رشد سرطان می‌تواند باعث فشار بر مثانه شود و علائمی مانند درد یا احساس سوزش هنگام ادرار ایجاد کند.
کاهش وزن بی‌دلیل: کاهش وزن ناگهانی و بدون علت مشخص می‌تواند یکی از نشانه‌های پیشرفت بیماری باشد.
بیشتر بخوانید:
انواع سرطان رحم
سرطان رحم به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها، روش‌های درمان و پیش‌آگهی متفاوتی دارند.
سرطان آندومتر (Endometrial Cancer)
این نوع، شایع‌ترین نوع سرطان رحم است که از پوشش داخلی رحم (آندومتر) شروع می‌شود. حدود 90 درصد از موارد سرطان رحم را شامل می‌شود و معمولاً در مراحل اولیه علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی ایجاد می‌کند. تشخیص زودهنگام آن اغلب از طریق سونوگرافی یا نمونه‌برداری از آندومتر انجام می‌شود.
سارکوم رحم (Uterine Sarcoma)
این نوع نادرتر است و از بافت‌های عضلانی یا سایر بافت‌های رحم (نه پوشش داخلی) منشأ می‌گیرد و رشد سریع‌تری دارد و اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود.کمتر از 10 درصد از سرطان‌های رحم را تشکیل می‌دهد. و همچنین خونریزی غیرطبیعی، درد لگن و توده‌های قابل لمس از علائم شایع آن هستند.
سرطان آندومتر بیشتر در زنان یائسه دیده می‌شود و معمولاً در مراحل اولیه قابل درمان است.سارکوم رحم نادرتر اما تهاجمی‌تر است و ممکن است در سنین پایین‌تر نیز رخ دهد.
بیشتر بخوانید:سرطان سینه
علت و عوامل خطر ابتلا به سرطان رحم
علت دقیق سرطان رحم هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما پزشکان عوامل مختلفی را شناسایی کرده‌اند که می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. این عوامل معمولاً با تغییرات هورمونی و شرایطی که باعث تحریک بیش از حد پوشش داخلی رحم (آندومتر) می‌شوند، مرتبط هستند.
عدم تعادل هورمونی
افزایش استروژن بدون پروژسترون: استروژن باعث رشد آندومتر می‌شود، اما پروژسترون این رشد را کنترل می‌کند. اگر تعادل این دو هورمون به هم بخورد (مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا هورمون‌درمانی طولانی‌مدت با استروژن بدون پروژسترون)، خطر سرطان رحم افزایش می‌یابد.
یائسگی دیر هنگام یا شروع زودهنگام قاعدگی
زنانی که قبل از 12 سالگی قاعدگی را شروع می‌کنند یا پس از 55 سالگی یائسه می‌شوند، بیشتر در معرض خطر هستند، زیرا آندومتر آن‌ها برای مدت طولانی‌تری در معرض استروژن قرار دارد.
چاقی و اضافه وزن
چربی بدن استروژن تولید می‌کند و در زنان چاق سطح استروژن بالاتر از حد طبیعی است. این امر می‌تواند باعث تحریک بیش از حد پوشش رحم شود.
دیابت
دیابت نوع 2 با چاقی مرتبط است و می‌تواند خطر سرطان رحم را افزایش دهد. همچنین، سطح انسولین بالا می‌تواند باعث رشد سلول‌های غیرطبیعی شود.
سابقه خانوادگی و ژنتیک
اگر فردی در خانواده درجه یک (مادر، خواهر یا دختر) سابقه سرطان رحم یا سرطان کولورکتال داشته باشد، خطر ابتلا بیشتر است. سندرم لینچ (نوعی اختلال ژنتیکی) نیز می‌تواند خطر این سرطان را افزایش دهد.
عدم بارداری
زنانی که هرگز باردار نشده‌اند، در معرض خطر بیشتری برای سرطان رحم هستند. بارداری باعث توقف دوره‌های قاعدگی می‌شود و سطح استروژن کاهش می‌یابد.
مصرف تاموکسیفن
این دارو که برای درمان سرطان پستان استفاده می‌شود، می‌تواند خطر سرطان رحم را کمی افزایش دهد.
پرتودرمانی لگن
زنانی که به دلیل سرطان‌های دیگر تحت پرتودرمانی لگن قرار گرفته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان رحم هستند.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
زنان مبتلا به این سندرم اغلب سطوح بالایی از استروژن و چرخه‌های قاعدگی نامنظم دارند که می‌تواند باعث افزایش رشد غیر طبیعی آندومتر شود.
تشخیص سرطان رحم
تشخیص سرطان رحم معمولاً از طریق بررسی علائم و انجام آزمایش‌های تخصصی صورت می‌گیرد. اگر فردی با خونریزی غیرطبیعی یا علائم مشکوک مراجعه کند، پزشک برای بررسی دقیق‌تر از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
معاینه بالینی و بررسی سابقه پزشکی
پزشک درباره علائم، مدت زمان خونریزی، چرخه قاعدگی، سابقه خانوادگی و مصرف داروهای هورمونی سؤال می‌کند همچنین معاینه لگنی برای بررسی هرگونه توده یا ناهنجاری در رحم و تخمدان‌ها انجام می‌شود.
سونوگرافی ترانس واژینال
دستگاه سونوگرافی از طریق واژن وارد شده و تصاویری دقیق از رحم و آندومتر ارائه می‌دهد. در این روش تشخیصی بررسی ضخامت آندومتر و وجود توده یا رشد غیرطبیعی انجام می‌شود. ضخامت زیاد آندومتر (به ویژه پس از یائسگی) می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد.
نمونه‌برداری از آندومتر
پزشک با استفاده از یک ابزار باریک، نمونه کوچکی از بافت آندومتر را برداشته و برای بررسی سلول‌های غیرطبیعی به آزمایشگاه ارسال می‌کند.این روش یکی از قطعی‌ترین راه‌های تشخیص سرطان رحم است.
هیستروسکوپی
یک لوله نازک و مجهز به دوربین (هیستروسکوپ) از طریق واژن وارد رحم می‌شود تا پزشک بتواند مستقیماً داخل رحم را مشاهده کند. با کمک این روش تشخیصی ناهنجاری‌ها یا توده‌های غیرطبیعی و برداشتن نمونه از بافت مشکوک بررسی می شود.
کورتاژ تشخیصی
در صورت کافی نبودن نمونه‌برداری ساده، پزشک از روشی به نام کورتاژ برای تراشیدن و بررسی بافت داخلی رحم استفاده می‌کند.
تشخیص دقیق‌تر در صورت نتایج نامشخص از بیوپسی اولیه با کمک این روش امکان پذیر است.
آزمایش‌های تصویربرداری تکمیلی
MRI و CT اسکن: برای بررسی گسترش سرطان به سایر قسمت‌های بدن یا تشخیص توده‌های مشکوک.
PET اسکن: در مراحل پیشرفته برای تشخیص متاستاز (گسترش سرطان به سایر اندام‌ها).
آزمایش‌های پاتولوژیکی و بررسی بافت‌شناسی
نمونه‌های گرفته‌شده در آزمایشگاه پاتولوژی بررسی می‌شوند تا نوع دقیق سرطان، درجه تهاجم و مرحله بیماری مشخص شود.
تشخیص افتراقی
پزشک باید سرطان رحم را از بیماری‌هایی مانند فیبروم، پولیپ رحم و سایر عوارض غیرسرطانی افتراق دهد.
بیشتر بخوانید: سرطان معده
خطرات سرطان رحم
سرطان رحم اگر زود تشخیص داده نشود یا به درستی درمان نشود، می‌تواند خطرات جدی برای سلامت فرد ایجاد کند. این خطرات به مرحله بیماری، نوع سرطان و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد.
گسترش سرطان (متاستاز)
سرطان رحم می‌تواند به تدریج از پوشش داخلی رحم (آندومتر) به عضلات رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و سایر اندام‌های لگن گسترش یابد.در مراحل پیشرفته، سرطان ممکن است به غدد لنفاوی، ریه‌ها، کبد و استخوان‌ها منتقل شود.
مشکلات باروری
برای زنانی که هنوز قصد بارداری دارند، سرطان رحم می‌تواند باروری را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.در بسیاری از موارد، درمان شامل هیسترکتومی (برداشتن رحم) است که منجر به ناتوانی دائمی در بارداری می‌شود.
عوارض ناشی از جراحی و درمان
جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی ممکن است با عوارضی مانند عفونت، خونریزی، لخته شدن خون و خستگی مفرط همراه باشد.پرتودرمانی لگنی ممکن است باعث آسیب به روده، مثانه یا واژن شود و مشکلات گوارشی یا ادراری ایجاد کند.
عود (بازگشت) سرطان
حتی پس از درمان موفق، احتمال عود سرطان رحم وجود دارد. این خطر در 3 تا 5 سال اول پس از درمان بیشتر است.عود سرطان ممکن است در لگن یا سایر اندام‌ها رخ دهد و نیاز به درمان مجدد داشته باشد.
مشکلات روحی و روانی
تشخیص سرطان و روند درمان می‌تواند باعث اضطراب، افسردگی و کاهش کیفیت زندگی شود.تغییرات هورمونی پس از درمان (به ویژه هیسترکتومی یا برداشتن تخمدان‌ها) ممکن است منجر به علائم یائسگی زودرس شود.
ضعف سیستم ایمنی
شیمی‌درمانی و پرتودرمانی یا رادیوتراپی می‌توانند سیستم ایمنی را ضعیف کرده و فرد را در معرض عفونت‌ها قرار دهند.
مشکلات جنسی و واژینال
پرتودرمانی یا جراحی ممکن است باعث خشکی واژن، درد هنگام رابطه جنسی یا کاهش میل جنسی شود.
بیشتر بخوانید: سرطان مری
پیشگیری از ابتلا به سرطان رحم
پیشگیری از ابتلا به سرطان رحم تا حد زیادی به کنترل عوامل خطر و رعایت نکات مرتبط با سلامت عمومی بستگی دارد. با ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی و پیگیری منظم وضعیت سلامت، می‌توان احتمال بروز این بیماری را کاهش داد.
✅ حفظ وزن متعادل و پیشگیری از چاقی
✅ ورزش منظم و فعالیت فیزیکی
✅ مدیریت هورمون‌ها
✅ کنترل دیابت و قند خون
✅ بارداری و شیردهی
✅ درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
✅ ترک سیگار و الکل
✅ معاینات دوره‌ای و غربالگری
✅ رژیم غذایی سالم و غنی از فیبر
بلیشتر بخوانید: سرطان پروستات
نتیجه گیری
سرطان رحم یکی از بیماری‌های شایع در زنان است که با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، قابل کنترل و درمان است. آگاهی از علائم اولیه مانند خونریزی غیرطبیعی و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده نشانه‌های مشکوک، نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت این بیماری دارد. همچنین، داشتن سبک زندگی سالم، کنترل وزن و مدیریت عوامل خطر می‌تواند به کاهش احتمال ابتلا کمک کند. با پیشرفت روش‌های تشخیصی و درمانی، امید به زندگی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان رحم به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
